کتاب ملکه ترا از مجموعه‌ی کلاسیک‌های خواندنی نوشته برام استوکر از آن دسته کتاب‌هایی است که می‌توان به‌راحتی در زمره ادبیات وحشت گنجاند. در این نوشته به بررسی مفهوم وحشت در این کتاب پرداخته‌ایم.
زمان، دوره‌ی ویکتوریا و مکان انگلستان است. جایی که برام استوکر، مری شلی، ان ردکلیف و نویسندگان بسیار دیگری به قلم‌زدن و نوشتن داستانهای گوتیک و اگزوتیک خود مشغول هستند. حال و هوای دوران ویکتوریا، مدام بین الکتریسیته و پیشرفت‌های پزشکی و واندروافه‌های عجیب اروپایی در چرخش است. انگار نطفه‌ی قرن بیستم را با واقعیت‌های موازی بسیاری بسته‌اند که قرار است تنها یکی از آن‌ها به موفقیت برسد و همه‌ی دیگری‌ها را پس از این تنها در داستانهای تخیلی آن دوره خواهیم داشت. همانطور که در ادامه خواهید دید، این موضوع روی ادبیات گوتیک هم تأثیر به‌سزایی داشت.
در کنار پیشرفت پزشکی و علوم، قدرت استعماری بریتانیا با شکست رقیب دیرینه‌اش، اسپانیا و به کل، جهان لاتین، هر روز گسترده‌تر می‌شد. ملکه ویکتوریا، زمام‌دار امپراطوری‌ای بود که از شرق چین تا غرب آمریکا، مستعمره داشت و به قول خودش، در مملکتش هرگز آفتاب غروب نمی‌کرد. از این رو بریتانیایی‌ها یکی از اولین مردمانی بودند که در خاطره‌ی مدرن، در باب موضوعات اگزوتیک و غریب از منظر توریستی، بسیار نوشته‌اند.
برای ایجاد نوشته‌ی اگزوتیک توریستی، نیاز است که نویسنده از پس‌زمینه‌ای بیاید که خود را نسبت به اقوام دیگر متمدن ببیند. به دلیل موقعیت زمانی خاصی که بریتانیای عصر ویکتوریا دارد، این موضوع فراهم است. لاجرم سایر اقوام در این سناریو، بربر خواهند بود و رسم و رسومات بربریت آن‌ها، مایه‌ی شگفتی مردم‌شناسان آماتور. از این میان مصر شاید بیشترین شوق و ذوق را در بریتانیایی‌های کاشف و مستشرق برانگیخته است. فقط کافی است به آماج مصرشناسانی نظر کنید که طی سالیان و دهه‌های بیشمار، از جزیره‌ی بریتانیا به مصر سرازیر شده‌اند.
از این رو داستانهای دوره‌ی زمانی و داستانهای اگزوتیک بریتانیایی، حتی آمریکایی، پر شده‌اند از داستان کاشفانی که ناخواسته نفرینی قدیمی را در مقبره‌ی فرعون بیدار کرده‌اند و حالا باید جواب تعدی خود به آن آستان جادویی را پرداخت کنند و با نیروهای ماوراء‌الطبیعه‌ی خدا/شاهان مصری که از ورای زمان به مبارزه‌شان می‌آیند، مقابله کنند.
ملکه ترا و خالق مشهورترین هیولای جهان وحشت
یکی از این کلاسیک‌های خواندنی را کسی ننوشته جز برام استوکر، نویسنده‌ی شهیر ایرلندی و خالق مشهورترین هیولای جهان وحشت، دراکولا. کتاب ملکه ترا در مورد ملکه‌ای مصری است که نفرینش، گریبان شخصیت‌هایی از جهان ویکتوریایی را می‌گیرد.
این داستان که به اعتبار مترجمش، زیباترین داستان استوکر پس از داستان دراکولاست، در محیطی مشابه داستان‌هایی چون بلندی‌های بادگیر و جین ایر رخ می‌دهد. دختر جوانی به نام مارگارت تری‌لاونی که بعد از مرگ مادرش، در بدو تولد، مجبور می‌شود دور از خانواده‌اش رشد کند، به ملک پدری و نزد خانواده‌اش برمی‌گردد. او که بلافاصله عاشق کلکسیون عظیم گنیجنه‌های پدرش می‌شود. گنجینه‌هایی که از سراسر دنیا و طی اکتشافات بیشمار به دست آمده‌اند. در این میان یک مومیایی مصری هم بخش مهمی از گنجینه‌ی قدیمی خانگی را تشکیل می‌دهد. مومیایی ملکه‌ای به نام ترا.
خیلی زود اتفاقاتی رخ می‌دهد که توجیه علمی خاصی برایشان وجود ندارد (اینجا می‌توانید تأثیرات تغییر دوران را در داستان استوکر احساس کنید) و به نظر می‌رسد به اراده‌ی این ملکه /ایزدبانوی مصری مربوط می‌شود که به ترتیبی وهمی بر جهان زندگان تأثیر می‌گذارد.
به قول نویسنده‌ی شهیر علمی‌تخیلی، آرتور سی کلارک، هر علمی که بیش از حد پیچیده شود، به جادو می‌ماند. با این تصحیح بر حرفش که هر علمی که به نظر چشم آموزش ندیده، بسیار پیچیده باشد، برای آن فرد به جادو می‌ماند؛ پزشکی هم در ابتدای قرن شبیه به نوعی جادو بود. از این رو سبک بادی هارور یا وحشت بدنی، خیلی زود در داستانهای گوتیک پخش شد.
تم این داستان‌ها معمولاً مرگ و خشونت فیزیکی بود و جسمیت بیشتری داشتند. دقیقاً برخلاف داستانهای ان ردکلیف و هوراس والپول که عمداتاً درون‌مایه‌ی وحشت موهومی و ارواح را در خود داشتند. سبکی که بیشتر در مورد ماورا‌ء‌الطبیعه و بازگشت ارواح از جهان مردگان و جادوهایی غریبه و نیروهای شیطانی بود و طرفداران بسیاری در ادبیات اکالت‌زده و جامعه‌ی علاقمند به جادو و رازورزی در بریتانیا و آمریکا داشت.
داستانهای برام استوکر هم بیش از آن که داستان‌هایی موهومی باشند، جسمیت دارند و ملموس هستند. اما می‌شود گفت استوکر تنها به یک نوع از وحشت بسنده نکرده و در هر دو داستان، دراکولا و ملکه ترا، هر دو سبک وحشت را به کار می‌گیرد. بدین ترتیب به خاصیت نیش وحشت نیز اضافه می‌کند.
ادبیات گوتیک، محبوب نویسندگان ویکتوریایی
باید خاطر نشان شد که مثل غالب ادبیات گوتیک، وحشتی که از آن صحبت می‌شود بیشتر در زمره‌ی امر غریب و شگرف قرار می‌گیرد. سبکی که در ادبیات ویکتوریا بسیار محبوب است. در این روش شما همیشه خواننده را در لحظه‌ی شک نگه می‌دارید. شک این که آنچه خوانده است واقعاً رخ داده یا خیر؟ آیا جادویی در کار بوده و شعبده‌ای اتفاق افتاده؟ شاید همه‌ی این ماجراها تنها در رویا رخ داده یا اثر دارو و مخدر بوده که شخصیت اصلی را به توهم بینایی و شنوایی وا داشته؟
نه فقط برام استوکر که بسیاری نویسندگان دیگر هم‌دوره‌اش از جمله سر آرتور کانن دویل از این قضیه بهره برده‌اند. این موضوع نشان‌دهنده‌ی تأثیر روزافزون علم طبیعی و تجربی بر زندگی روزمره است. بدین ترتیب در اکثر داستانهای وحشت این دوره همیشه در لحظه‌ی شک با متن برخورد می‌کنیم و تجربه‌ی وحشت مستقیم را گاهاً به این شک می‌بخشیم که خیلی وقت‌ها شیرین‌تر است. در داستانهای این‌چنین علاوه بر وحشت، نویسنده از فرمول‌های داستانهای جنایی بهره می‌گیرد و فضای وهمی را به واسطه‌ی شخصیت اصلی داستان در منش یک کارآگاه مکاشفه می‌کند.
داستان استوکر یکی از اولین داستان‌هاییست که در آن به صورت مستقیم به مومیایی مصری اشاره شده است. هرچند داستانهای بسیاری همان موقع در مورد وسایل نفرین شده متعلق به فرعون وجود دارند. از این رو است که بیشتر داستان او را آغازگر سبک سینمایی هیولایی استودیوی فیلم‌سازی معروف، یونیورسال می‌دانند. می‌شود گفت آنچه در نهایت به فیلم‌های مومیایی راه داد، همین داستان ملکه ترا اثر برام استوکر بود.
کتاب ملکه تِرا را از اینجا تهیه کنید.