امروزه علم ثابت کرده که بازی، بخش حیاتی زندگی کودکان است. اهمیت بازی و سرگرمی در سلامت جسمی و روحی کودکان به اندازه‌ای است؛ که، در زمینه شناخت و سلامت روان، مقوله‌ای مجزا، به نام روانشناسی بازی، وجود دارد. روان‌شناسان بزرگی نیز به تعریف، تقسیم‌بندی و نظریه‌پردازی درباره بازی پرداخته‌اند.
در این مقاله، قصد داریم کمی درباره روانشناسی بازی و اثرات آن در زندگی کودکان صحبت کنیم و درآخر نیز به معرفی چند کتاب بازی فوق‌العاده خواهیم پرداخت.
بازی، کلید آموزش کودکان
روانشناسی بازی مولفه‌هایی مانند نوع بازی و هوش را مورد توجه قرار می‌دهد. برای مثال، معمولا کودکان پسر، به بازی‌هایی که نیازمند فعالیت جسمانی و استفاده زیاد از عضلات بدن است؛ مانند کشتی و توپ‌بازی، بسیار علاقه دارند؛ و علاقه کودکان دختر، بیشتر به سمت بازی‌های خانوادگی و پذیرش نقش مادری، مثل عروسک‌بازی، است.
کودکانی هم که نسبت به هم‌سالان خود از هوش بالاتری برخوردارند، بازی‌های انفرادی، کوتاه‌مدت و ذهنی را ترجیح می‌دهند.
روانشناسی بازی این موضوع کلیدی را خاطر نشان می‌کند؛ که، یکی از مهم‌ترین راه‌های آموزش به کودکان، بازی است. کودک از طریق بازی و
سرگرمی، به یادگیری و پرورش مهارت‌های گوناگون خود می‌پردازد. بازی و سرگرمی‌های گوناگون به کودک کمک کند تا برای سال‌های مدرسه آماده شود، قوه تخیلش را تقویت کند، و مهارت‌های واژگانی و عددی‌اش پرورش یابد.
بازی به عزت نفس و خودباوری کودک کمک می‌کند؛ زیرا، به او احساس توانایی در انجام فعالیتی خاص را می‌دهد و همین امر باعث تقویت حس توانمندی در او می‌شود. از آن‌جایی که بازی، فعالیتی سرگرم‌کننده و خوشایند است، کودک در آن غرق می‌شود و با تمام وجود به آن می‌پردازد.
بازی در خدمت روانشناسی
فواید بازی و سرگرمی در پرورش مهارت‌های گوناگون کودکان، نه تنها در روانشناسی بازی بلکه در روانشناسی کودک هم به اثبات رسیده است. در روانشناسی کودک، از بازی برای درمان مشکلات روحی کودکان هم استفاده می‌شود. زیرا وقتی کودکان به بازی و سرگرمی مشغول می‌شوند، ناخودآگاه برون‌فکنی می‌کنند و خود واقعی‌شان را نشان می‌دهند. به این ترتیب، روانشناس کودک، با شناسایی رفتارهای کودک، به مشکل او پی می‌برد. برای مثال، کودک مضطرب، از بازی کردن زود خسته می‌شود و در حین بازی، تمرکز لازم را ندارد.
با نگاهی اجمالی به بازی کودکان، متوجه تأثیر شدید آن بر رشد همه جانبه کودکان و پرورش مهارت‌های آن‌ها می‌شویم. پژوهش‌های متعدد انجام شده در زمینه روانشناسی بازی و روانشناسی کودک، حاکی از آن هستند که بازی کودکان، نتایج ارزشمندی را در پی دارد؛ از رشد شخصیت اجتماعی و تعامل با دیگران گرفته تا پذیرش نقش، شناخت واقعیت، تشخیص رفتار خوب از بد، تقویت نیروی جسمی، تقویت حواس پنجگانه و کاهش اضطراب و استرس.
بازی مسیر یادگیری کودکان را هم پُربار می‌کند. کودکان خردسال از طریق قدرت بازی می‌توانند خیلی از مهارت‌های خود را تقویت کنند؛ از مهارت‌های زبانی گرفته تا مهارت‌های احساسی و اجتماعی. بازی به قوۀ تخیل کودک پر و بال می‌دهد و حس ماجراجویی را در او برمی‌انگیزد. به این ترتیب، کودک می‌تواند مهارت‌های اساسی مانند مهارت حل مسئله، همکاری با دیگران و… را بیاموزد.
از این گذشته، بازی به کودکان کمک می‌کند توانایی تمرکز خود را تقویت کنند؛ و مفاهیمی مانند به نوبت کار کردن، سهیم شدن و همکاری با دیگران را به آن‌ها یاد می‌دهد.
انتخاب بازی را جدی بگیرید
در انتخاب بازی و سرگرمی کودک باید نهایت توجه صورت گیرد. چهار نمونه از مولفه‌هایی که به تعریف بازی مناسب، کمک می‌کنند، عبارتند از:
- بازی باید ایمن باشد و خطرناک نباشد؛
- باید کودک را به تفکر و تخیل وادارد؛
- باید منطبق با فرهنگ و جامعه‌ای باشد که کودک در آن زندگی می‌کنند؛
- باید متناسب با سن و سال کودک باشد.
در رابطه با تناسب بازی با سن کودک، توجه کنید؛ که، اگر بازی برای کودک، سخت باشد، باعث خدشه‌دار شدن اعتماد به نفس او، خستگی و دل‌زدگی‌اش می‌شود. اگر هم زیادی راحت باشد، باعث کسالت کودک و عدم بهره‌وری قدرت تفکر و تخیلش می‌شود.
نکته مهم دیگر این است که، کودک باید در بازی دخیل باشد. زیرا از این طریق، مهارت‌های گوناگون او رشد و پیشرفت می‌کند. از جمله بازی‌های مناسب برای کودکان ،به تناسب سن آن‌ها، می‌توانیم به این موارد اشاره کنیم:
خانه‌سازی، پازل و بازی‌های این‌چنینی می‌توانند در تشخیص شکل‌ها و اندازه‌های مختلف، ساخت اصولی چیزها و تقویت قدرت منطق، به کودک کمک کنند.
توپ بازی، رقص و مسابقۀ دو به پرورش و تقویت مهارت‌های حرکتی و قدرتی، و انعطاف‌پذیری کودک کمک می‌کنند.
بازی در طبیعت و فضای آزادِ بیرون از خانه برای کودک بسیار مفید است زیرا او دربارۀ دنیای بیرون تجربه کسب می‌کند و حواس پنجگانه‌اش را تقویت می‌کند.
بازی‌های نمایشی و نقش‌آفرینی در خلال بازی، به کودک این امکان را می‌دهد که دنیای واقعی را در مقیاس کوچک‌تر و ساده‌تر، تجربه کند. به رشد جسمی و احساسی او هم کمک می‌کند.
آموزش و بازی
نکتۀ قابل توجه این است که یادگیری در سنین کودکی باید همراه با بازی و سرگرمی باشد. باید کودکان را با بازی‌هایی سرگرم کرد که به آن‌ها رغبت و علاقه دارند. کودکان حتی در انجام بازی هم قوانین و روش‌های خاص خودشان را دارند! برای مثال، ممکن است دل‌شان بخواهد با قطعه‌های مخصوص خانه‌سازی، چیزی متفاوت بسازند یا بدون کمک مداد رنگی و ماژیک، نقاشی کنند! یعنی انگشت خود را در رنگ فرو کنند و روی کاغذ بکشند! به آن‌ها روش درست استفاده از اسباب‌بازی‌ها را یاد بدهید اما اگر دل‌شان خواست، تجربۀ متفاوتی داشته باشند، به آن‌ها فرصت بدهید. هیچ کودکی را به زور وادار به بازی نکنید. قوانین خودتان را در بازی با کودکان، به آن‌ها تحمیل نکنید. بگذارید با آسودگی خاطر و لذت، به بازی موردعلاقه‌شان بپردازد و خلاقیتش را پرورش بدهد.
باتوجه به نکات کاربردی و مهمی که در سطرهای بالا ارایه شد، انتخاب بازی به جهت اثرگذاری بر توانمندی‌های کودک، اهمیت ویژه‌ای دارد. نشر پیدایش نیز در راستای تامین نیاز کودکان عزیز به منابع آموزشی-سرگرمی، و به منظور کمک به رشد و آموزش آن‌ها، کتاب‌های بازی، سرگرمی با برچسب و کتاب‌های آشپزی با گل را منتشر کرده است.
بازی، سرگرمی با برچسب
کتاب‌های سرگرمی با برچسب، به تقویت مهارت‌های تشخیصی، خلاقیت، تفکر، تخیل، و یادگیری مفاهیم ابتدایی زندگی کودک کمک می‌کنند.
این کتاب‌ها علاوه بر آموزش‌های مختلف، از شمارش اعداد گرفته تا خواندن لغات و رنگ‌آمیزی، کودکان را ترغیب می‌کنند تا با کمک قدرت تشخیص خود، برچسب‌های مناسب را در قسمت‌های مربوطه بچسبانند. به این ترتیب، کودکان هم سرگرم می‌شوند و هم آموزش می‌بینند.
مجموعه بازی، سرگرمی با چسب؛ ۱۸عنوان کتاب با موضوعات مختلف دارد که راحله عابدین‌نیا آن‌ها را ترجمه کرده است:
آموزش اعداد / آموزش الفبای انگلیسی / آموزش کلمات / امدادگرها / بچه گربه‌ها / بچه‌های حیوانات مزرعه / جانوران کوچک / دایناسورها / در باغ‌وحش / در طبیعت / در فضا / در مزرعه / کتاب صورتی من / ماشین‌های سنگین / ماشین‌های سواری / موتورها / هواپیماها / وسایل نقلیه.
برای تهیه مجموعه بازی، سرگرمی با برچسب کلیک کنید.
آشپزی با گل
گل‌بازی باعث تقویت حواس و مهارت‌های حرکتی کودک می‌شود. تلاش او برای شکل دادن به گل و خلق آنچه در تصورات و خیالاتش می‌بیند؛ همراه با امکان ترمیم سازه‌اش به او کمک می‌کند تا جسور و با اعتماد‌به‌نفس باشد و از تلاش دست برندارد.
هر کدام از مجموعه کتاب‌های آشپزی با گل که نیلوفر میرمحمدی آن‌ها را ترجمه کرده است، به ساخت یک خوراکی جالب با گل می‌پردازد. اگرچه کودک تلاش می‌کند تا مانند تصاویر کتاب عمل کند؛ اما خلاقیت خود را نیز در آن دخیل می‌کند.
عنوان کتاب‌های آشپزی با گل عبارتند از:
برای خرید مجموعه آشپزی با گل همین‌حالا کلیک کنید.
برای درست کردن آبنبات گِلی، یک تکه گل را گلوله کن و بعد آن را فشار بده تا شکل اصلی آبنبات درست شود. بعد با استفاده از شکل‌ها و رنگ‌های مختلف می‌توانی آبنبات‌هایت را تزیین کنی. درست کردن این آبنبات سرگرمی خوبی برای تو و دوستانت خواهد بود.
با تهیه یک، چند یا تمام کتاب‌های بازی،سرگرمی با برچسب؛ یا کتاب‌های آشپزی با گل نشر پیدایش به این نتیجه خواهید رسید که این لذت‌بخش‌های رنگارنگ و هیجان‌انگیز، بهترین انتخاب برای تأمین نیاز کودکان به آموزش، در کنار بازی و سرگرمی است.