خدمات دستگاه هیولاساز دمشقی (ادبیات ژانری)

بررسی کارشناسی

از سابقه‌ی بهزاد قدیمی مشخص است که او عاشقانه لاوکرفت را دوست دارد. قدیمی چندین داستان از لاوکرفت ترجمه کرده و البته تاثیر فراوان هم از لاوکرفت گرفته است. ولی هیولاساز دمشقی نه یک داستان لاوکرفتی و نه حتی یک داستان وحشت به آن شکلی که می شناسیم نیست. نه آن داستان وحشتی که لاوکرفت می نویسد و نه آن وحشت روان شناختی اگزیستانسیالیستی کار های آلن پو و یا استفن کینگ. حتی از جنس آن وحشت کافکایی که قهرمان قربانی فضا و معماری اطرافش هم می شود نیست هر چند کار قدیمی با این نوع وحشت قرابت بیشتری دارد.

وحشت داستان های قدیمی از جایی نزدیک تر می آید. از همین جا، از شرق میانه با پیوندی آشکار و کنایه هایی آشکار تر از زمینه ی اجتماعی سیاسی و تاریخی که از آن متولد می شود. دنیای گروتسکش، بعضی انیمیشن های اروپای شرقی و علی الخصوص کارهای یان شوانکمایر را به یاد می آورد و وحشتش انگار وارث و تکامل یافته ی همان نوع وحشتی است که ما در کارهای غلامحسین ساعدی و بهرام صادقی می بینیم.

خصوصاً که دنیای دفرمه ی کار های قدیمی و وجه شوخ طبعانه و پارودیکش، نسبت نزدیکی به هم دارند. وحشت کارهای قدیمی وحشت دگردیسی است. از دگردیسی منظور وحشت از نتیجه ی دگردیسی و تبدیل شدن به هیولا نیست. وحشت در کار های بهزاد قدیمی وحشت از خود پروسه ی دگردیسی است. پروسه ای که در داستان های او عموماً پایانی نیست. وحشتی روزمره، از معنا تهی شده و تنیده در تار و پود دنیای داستانی که کاراکتر های سرگردان داستان های قدیمی را احاطه کرده. شری که چنان روزمره و عادی شده، چنان با پایه ای ترین رفتارهای قهرمانان او در هم آمیخته که هیچ گریزگاهی برای آنان نمی گذارد. از شیر فروش ها و سگ هایشان گرفته تا نامیرایی که هر چه نمی خورد تمام نمی شود. هراس موجوداتی گیر کرده میان انسان و هیولا. موجوداتی که در پروسه ی دگردیسی مدام نه می توانند انسان بشوند و نه حتی هیولا. و شالجوم که حرفه اش در داستان دوم، اسمش را به مجموعه وام داده هر بار در هر کدام از داستان ها با کسوت و در چهره ای جدید ظاهر می شود انگار می خواهد جایی این چرخه را بشکند.

اما این دنیا رخوت زده است و منجمد شده. هیولاساز دمشقی هیولایی مدام هیولا می سازد ولی هراس واقعی جایی است که این جهان هیولایی و اخته به هیچ چیز اجازه ی متولد شدن نمی دهد. جهانی تروما زده که همه در معرض هیولا شدنند ولی هرگز هیولا نمی شوند. محنت پایان نمی پذیرد و تروما هرگز التیام نمی‌یابد. بله. به جهان هیولاساز دمشقی خوش آمدید.

نوشته‌ی فرزاد خلیلیان